به گزارش گیل مانا، فرشید محمدی ماچیانی کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان در یادداشتی درباره (شهرهای تالابی؛ فرصتهای پنهان توسعه پایدار در دل چالشهای زیستمحیطی):
تالابها بهعنوان یکی از مهمترین اکوسیستمهای طبیعی، همواره نقش حیاتی در تنظیم آب، کنترل سیلاب، حفظ تنوع زیستی و ارتقای کیفیت زندگی ایفا کردهاند. با این حال، توسعه شهری در بستر تالابها بدون توجه به ویژگیهای طبیعی آنها، میتواند پیامدهای جبرانناپذیری به همراه داشته باشد. در عین حال، اگر مدیریت صحیح و برنامهریزی علمی در دستور کار قرار گیرد، شهرهای تالابی میتوانند به الگوی موفقی از توسعه پایدار در شرایط تغییرات اقلیمی بدل شوند. تالابها مرز میان آب و خشکیاند؛ زیستبومهایی حساس که با وجود رطوبت بالا، خاکهای اشباع و گونههای متنوع گیاهی و جانوری، ظرفیتهای بیبدیلی برای زندگی شهری دارند. شهر تالابی، شهری است که تمام یا بخشی از آن بر بستر تالاب شکل گرفته یا تحت تأثیر مستقیم شرایط آبی و اکولوژیک تالاب قرار دارد.
این شهرها علاوه بر زیبایی منظر و فرصتهای گردشگری آبی، توانایی بالایی در جذب و کنترل سیلاب، تنظیم دما و تأمین منابع آب زیرزمینی دارند و میتوانند رفاه روانی و کیفیت زیست مطلوبی برای ساکنان فراهم کنند. با این وجود، توسعه نامتوازن و ناهماهنگ با شرایط طبیعی در شهرهای تالابی، تهدیدی جدی برای این اکوسیستمها محسوب میشود. تخریب زیستگاهها از طریق خشککردن تالابها و تغییر کاربری زمین، کاهش تنوع زیستی، افزایش ریسک سیلاب، آلودگی آب ناشی از ورود فاضلاب و پسماند، اختلال در تغذیه سفرههای آب زیرزمینی، فرسایش خاک و نشست زمین، تنها بخشی از پیامدهای منفی توسعه شهری در این مناطق است. همچنین شرایط رطوبتی میتواند محیطی مناسب برای تکثیر حشرات ناقل بیماری فراهم کند و سلامت عمومی را به خطر اندازد.
برای مقابله با این چالشها و دستیابی به توسعه پایدار در شهرهای تالابی، مجموعهای از راهکارهای علمی و اجرایی ضروری است: – برنامهریزی تلفیقی شهری–طبیعی با در نظر گرفتن تالابها بهعنوان جزء ثابت طرحهای شهرسازی. – تعیین مناطق حفاظتی و ایجاد بافر زونهای ایمن میان ساختوساز و تالاب. – استفاده از مدلهای شهر اسفنجی و طراحی شهری سبز شامل سطوح نفوذپذیر، بامهای سبز، پارکهای تالابی مصنوعی یا احیا شده و ذخیرهسازهای روانآب. – اجرای دقیق مقررات محیط زیستی و نظام جبران خسارت برای تخریب تالابها. – پایش و ارزیابی اکولوژیک با فناوریهای نوین جهت سنجش کیفیت آب، سطح اکسیژن، تنوع زیستی و شرایط خاک. – ایجاد سیستمهای هشدار سیلاب و مدلهای پیشبینی تغییرات اقلیمی برای افزایش تابآوری شهری. – مشارکت عمومی و آموزش محیط زیست با دخالت دادن جوامع محلی در نگهداری، نظارت و احیای تالابها. – تأمین نیاز آبی تالابها و مدیریت منابع آب بهویژه در شرایط خشکسالی و کاهش ورودی آب. – استفاده از تجربیات جهانی موفق در مدیریت شهرهای تالابی نظیر ونیز در ایتالیا، جاکارتا و آگرا در هند و هانگژو و ژنجیانگ در چین. شهرهای تالابی با وجود خطرات و چالشهای زیستمحیطی، ظرفیتهای بالایی برای تحقق توسعه پایدار دارند. حفظ تالابها نه مانعی برای توسعه شهری، بلکه فرصتی برای خلق شهری مقاوم، زیبا و با کیفیت زندگی مطلوب است. با برنامهریزی صحیح، اجرای مقررات محیط زیستی، بهرهگیری از فناوریهای نوین و مشارکت فعال جوامع محلی، میتوان تعادلی میان توسعه و حفاظت زیستمحیطی ایجاد کرد و آیندهای پایدار برای شهرهای تالابی رقم زد.
